διωγμοί

Το σύνολο των πράξεων βίας που γίνονται με σκοπό να εκμηδενίσουν ένα πολιτικό ή θρησκευτικό κίνημα, να μειώσουν ή και να εξοντώσουν μία εθνική μειονότητα, όπως για παράδειγμα οι δ. των Αρμενίων (από τους Τούρκους) και των Εβραίων (από τον Χίτλερ). Ιστορικά ο όρος δ. έχει χρησιμοποιηθεί ιδιαίτερα για να χαρακτηρίσει τις κάθε λογής διώξεις εναντίον των χριστιανών των πρώτων αιώνων. Κατά την περίοδο αυτή οι κρατικές αρχές θεωρούσαν τη χριστιανική πίστη και πράξη ασυμβίβαστες με την ύπαρξη του ρωμαϊκού κράτους και επεδίωξαν να εμποδίσουν με τη βία τη διάδοση του χριστιανισμού. Ειδικότερα, όμως, όταν γίνεται λόγος για δ. των χριστιανών εννοούνται κυρίως οι διώξεις του ρωμαϊκού κράτους κατά του χριστιανισμού. Τα κίνητρα που συνετέλεσαν στους δ. των χριστιανών στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν διάφορα, η κύρια αιτία όμως πρέπει να αναζητηθεί στον στενό σύνδεσμο μεταξύ της κρατικής οργάνωσης και της επίσημης θρησκείας της αυτοκρατορίας: η αναγνώριση της επίσημης λατρείας συνιστούσε έκφραση της ανεπίληπτης και πατριωτικής διάθεσης απέναντι στο κράτος και συνεπώς υποχρέωση όλων των υπηκόων της αυτοκρατορίας. Από την άλλη πλευρά, η αυστηρότητα του χριστιανικού βίου και των ηθών γενικά, το πνεύμα αγάπης και ο κοινός βίος των πρώτων χριστιανών, η προσπάθειά τους να προφυλάσσουν τις συγκεντρώσεις (αγάπες) κατά τις οποίες τελούσαν τη Θεία Ευχαριστία κλπ. απέκλειαν απόλυτα τη συμμετοχή των χριστιανών σε οποιαδήποτε τελετή των εθνικών για τη λατρεία άλλου θεού. Έτσι οι χριστιανοί αρνήθηκαν κάθε συμμετοχή στη λατρεία των θεών της αυτοκρατορίας, του αυτοκράτορα και της Ρώμης. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να εδραιωθεί η αντίληψη ότι ο χριστιανισμός αποτελούσε κίνημα κατά του αυτοκράτορα και του κράτους, ενώ οι χριστιανοί προκάλεσαν το μίσος και την περιφρόνηση των εθνικών, οι οποίοι έβλεπαν σε αυτούς τους εχθρούς της θρησκείας τους, του πολιτισμού και της δημόσιας ζωής της αυτοκρατορίας. Την αντίληψη αυτή για τον χριστιανισμό εκμεταλλεύτηκαν διάφοροι παράγοντες για να αποδώσουν στους χριστιανούς την ευθύνη για πολλές συμφορές και πράξεις του κράτους (π.χ. η πυρκαγιά στη Ρώμη για την οποία ήταν υπεύθυνος ο Νέρων αποδόθηκε στους χριστιανούς). Κυρίως όμως η άρνηση του χριστιανισμού να λατρεύσει τον αυτοκράτορα, παρά το γεγονός της πολιτικής υποταγής του σε αυτόν, οδήγησε το επίσημο κράτος στη οργάνωση δ. εναντίον των χριστιανών, οι οποίοι γενικά διακρίνονται σε μερικούς (64-250) και σε γενικούς (250-313). Η έναρξη των δ. χρονολογείται στην εποχή του Νέρωνα (64 μ.Χ.) και ακολούθησαν ο Δομιτιανός (81-96), o Τραϊανός (98-117), ο Αδριανός (117-138), ο Αντωνίνος ο Ευσεβής (138-161), ο Μάρκος Αυρήλιος (161-180), ο Σεπτίμιος Σεβήρος (193-211), ο οποίος απαγόρευσε (202) τον προσηλυτισμό στον χριστιανισμό (σύμφωνα με μία άποψη, μόνο από τη χρονολογία αυτή θα μπορούσε να γίνει λόγος για πραγματικούς δ.) και ο Μαξιμίνος (173-238). Ακολουθήσαν οι τρεις δ. που έγιναν με διατάγματα: του Δεκίου (διάταγμα του 249-250), του Βαλεριανού (διάταγμα του 257 και άλλο μεταγενέστερο) και του Διοκλητιανού (διατάγματα Φεβρουαρίου, Απριλίου, Νοεμβρίου 303, άνοιξης 304). Μέτρα κατά του χριστιανισμού πήραν στη συνέχεια ο Γαλέριος, ο Μαξιμίνος Δάιας και ο Λικίνιος. Τέρμα στους δ. έθεσε ο Μέγας Κωνσταντίνος (306-337), αναγνωρίζοντας τον χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία του κράτους.